Phong tục “cà răng, căng tai” của người Xêtiêng

Há hàm răng đen bóng đã cà cho tôi xem,  bà Thị Lan ở thôn 4, xã Bình Minh, huyện Bù Đăng cho biết, ngoài để làm đẹp ra, tục cưa răng được thực hiện khi người đến tuổi trưởng thành thể hiện sự can đảm của đàn ông và sự cam chịu của đàn bà. Bởi theo phong tục của người Xêtiêng xưa, khi đến tuổi trưởng thành, phải chứng tỏ sự trưởng thành đó bằng cách dùng đá dưới suối cà cho hàm răng sát nướu hoặc dùng cây dao có răng cưa cưa đi một nửa hàm răng cho bằng phẳng. Nếu ai đến tuổi trưởng thành mà không cưa răng thì sẽ bị dân làng chê cười là thiếu can đảm.

Bà Thị Mết (trái) và người bạn cùng đeo bông tai bằng ngà voi

Tôi lại tò mò nhìn vào đôi ngà voi bà đeo ở tai. Bà nói: “Ngày trước chỉ có nhà giàu mới mua được. Nhà nghèo khó phải dùng ống lồ ô. Trước đây con gái nhà ai có bông tai bằng ngà voi sẽ bắt được chồng khỏe, chồng tốt”.

Tôi đặc biệt ấn tượng trước hai cặp bông tai của hai cụ già người Xêtiêng ở xã Bom Bo. Bà Thị Mết nói về đôi bông tai bằng ngà voi: “Trước đây mình phải mua rất nhiều tiền mới có được đôi ngà này, phải giữ gìn đến chết rồi để lại cho con cháu chứ không bán”. Bà cho biết thêm: “Do là vật quý, vật thiêng nên mình chỉ sử dụng cái ngà voi vào dịp buôn làng có lễ hội. Trước khi đeo vào tai mình phải tắm rửa. Khi đi vệ sinh, đi ngủ phải tháo ra bỏ vào túi vải, cất nơi cao ráo. Muốn cầm đeo vào tai cũng phải rửa tay sạch”. Muốn có được đôi dái tai lòng thong ấy, ngay từ nhỏ, những bé gái Xêtiêng đã được người lớn xỏ lỗ tai rồi cứ thế mà nong cho lớn dần.

Già làng Điểu Lên ở xã Bình Minh cho biết: Theo phong tục, ai có dái tai dài, rộng sẽ được nhiều chàng trai tài giỏi để ý. Nhưng muốn có cái tai càng dài, càng rộng thì người phụ nữ phải chịu khó, chịu đau, phải kiên nhẫn mới được.Họ cứ căng mãi theo năm tháng đến khi nào vành tai căng bị đứt ra thì họ giết trâu tổ chức ăn mừng.